Radyo Nedir?
Radyo, radyo dalgaları adı verilen elektromanyetik dalgaları kullanarak ses iletmenin bir yoludur. 1900’lerin başından beri kullanılan radyo iletişimi, günümüzde özellikle araçları ile seyahet edenler tarafından sıklıkla tercih edilebilmektedirler.
Radyoyu Kim Buldu?
Radyoyu Kim İcat Etti: İtalyan mühendis Guglielmo Marconi, Sırp-Amerikalı bilim adamı Nikola Tesla ve Rus fizikçi Alexander Stepanovich Popov gibi birçok kişi radyoyu icat ettiğini iddia etti. Hiçbiri elektromanyetik dalgaları (radyo dalgaları gibi) keşfetmediği gibi fiziksel özelliklerini de ortaya çıkaramamışlardır. Ancak iletişim kurmak için bu icat üzerine yoğun çalışma eyleminde bulunmuşlardır.
En baştan İskoç matematikçi ve bilim adamı James Clerk Maxwell ile başlayalım. 1865’te elektrik ve manyetik alanların ışık hızında hareket eden dalgalar olarak uzayda ilerlediğini ispat etmiştir. Araştırması onu radyo dalgalarının varlığını tahmin etmeye yöneltti. Ancak bununla ilgili bir icadı bulunmamaktaydı. 1886’da elektromanyetik dalgaların varlığını kesin olarak kanıtlayan ilk kişi ise Heinrich Rudolf Hertz adlı bir Alman Fizikçiydi. Hertz, buna rağmen elektromanyetik dalgalar ile ilgili çok fazla pratik ve çalışmalar gerçekleştirmemiştir.
Hertz‘in keşfinden sonra, İngiliz fizikçi ve yazar Sir Oliver Joseph Lodge, bir antenden gelen dalgalardan küçük elektrik yüklerinin iletimi üzerinde deneyler yapmıştır. Lodge‘un sonuçlarından ilham alan Bengalli bilim adamı Sir Jagadish Chandra Bose, dalgaları milimetre seviyesine indirmek için yoğun bir şekilde çalışmış ve başarılı bir şekilde barutu ateşlemeyi başararak uzaktan bir zili çaldırmayı başarmıştır. Ancak Bose, radyo mikrodalga optiği alanındaki çalışmalarının ticari kullanımıyla ilgilenmiyordu aslında. Bunun yanında başkalarını araştırmasını kullanmaya teşvik etti. Hatta bunlardan biri İtalyan mucit Guglielmo Marconi‘ydi. Belki de Marconi‘nin radyo dalgaları için pratik uygulamalar bulmaya çalışması ve bu alana ilgi duymasının sebebi Bose‘du. Veya Bose, elektrik dalgalarının iletimi üzerine bir şeyleri keşfedemeseydi Marconi belki de çalışmalarına başlayamayacaktı.
Guglielmo Marconi, Radyonun Babası mı?
Marconi, ayrıca Lodge‘un deneylerinden ve aynı zamanda Fransız Mucit Édouard Branly‘nin radyo iletkeninden, elektromanyetizma çalışmalarında öncü olan İtalyan fizikçi Augusto Righi‘nin yazdığı bir makaleden de ilham almıştır. Özellikle Righi‘yi laboratuvarında defalarca kere ziyaret etmiştir. Aynı zamanda kablosuz telgraf sistemini çalıştırmak için vericilerinde Righi‘nin dört toplu kıvılcım osilatörünü kullanmıştır.
Marconi gençti, radyo dalgalarında başarılı bir şekilde deneyler yapmaya başladığında sadece 20 yaşındaydı. Ancak işini tamamlamak için ihtiyaç duyduğu finansmanı bulamamıştır. Daha sonra fikirlerinin daha çok ilgi ile karşılandığı İngiltere‘ye gitmek için aile yakınlarından destek almıştır. Orada, radyo dalgasına dayalı bir iletişim sisteminin ilk patentini aldı. Mart 1897’de Marconi, Mors kodu sinyallerini yaklaşık 5,2 mil mesafeye iletmeyi başarmıştır. Bununla birlikte birkaç hafta sonra, açık deniz üzerinden ilk kablosuz iletişimi gerçekleştirerek tarihe geçmiştir.
1899’da Marconi‘nin sistemi kullanılarak denizde ilk SOS mesajı da gönderilmiştir. Aynı yıl İtalyan mucit, The New York Herald gazetesinin daveti üzerine New Jersey açıklarından America’s Cup yat yarışını haber yapmak için Amerika Birleşik Devletleri‘ne gitti. 1902’de yaptığı bir çalışmayla, Kuzey Amerika‘dan Atlantik’i geçen dünyanın ilk radyo mesajını İngiltere’ye gönderdi ve aynı şekilde almayı başardı. Marconi‘nin denizdeki gemilerle iletişim kurmak için ticari bir hizmeti başlatması yaklaşık iki yılını almıştır. Sayesinde 1907 yılında transatlantik radyo-telgraf hizmeti kurulmuştur.
Patent Savaşları
Bu süre zarfında, diğer araştırmacılar da başarılı çalışmalar ve deneyler gerçekleştirmiştir. 1894-95’te Rus fizikçi Alexander Stepanovich Popov, Oliver Lodge‘dan aldığı ilham ile bir radyo alıcısı geliştirmiştir. Ayrıca orman yangınlarını önlemek için bir yıldırım detektörü tasarladı. 1898’de ise sahnede kendi radyo tabanlı uzaktan kumandalı teknesini geliştiren Nikola Tesla vardı. Ancak Popov daha da ileri giderek, Fransız girişimci Eugene Ducretet‘in model olarak yıldırım detektörüyle kablosuz telgraf üzerinde çalışmasına yardımcı oldu. Ayrıca gemiler ile bir Rus deniz üssü arasındaki iletişime yardımcı olmak için Finlandiya‘da bir radyo istasyonu kurdu.
Sovyetler Birliği, 1945’te radyoyu icat eden kişinin Popov olduğunu iddia etti. Tesla‘ya gelince, Marconi ile patentler konusunda bir savaş başlattı. İlk başta Tesla, Amerika Birleşik Devletleri Patent ve Ticari Marka Ofisi tarafından Radyonun mucidi seçildi, ancak karar üç yıl sonra, 1904’te İtalyan mucit Marconi lehine iptal edilmiştir. Aynı zamanda Marconi, çalışmaları nedeniyle 1909’da Nobel Fizik Ödülü‘nü de kazanmıştır.
Bundan sonraki süreçte Tesla, Marconi‘ye dava açtı ve sonunda istediğini yıllar sonra, ölümünden birkaç ay sonra almıştır. 1943’te Marconi, I. Dünya Savaşı sırasında ABD hükümetine patent ihlali nedeniyle dava açmaya karar verdi. ABD Yüksek Mahkemesi patenti tekrar Marconi’ye vermiş olsada, bizce radyonun mucidi asla tek bir kişi veya kurum değildir. Radyonun geliştirilmesi sürecine pek çok bilim adamı doğrudan olmasa da birçok katkılar sunmuştur. Hatta bununla ilgili örnekleri aşağıda görmeye devam edeceksiniz.
Radyonun Altın Çağı:
Kablosuz Telgraftan Ticari Radyoya
İlk başta Marconi ve adamları resepsiyonun kalitesini artırmak için yoğun çaba gösterdiler. Henüz geliştirilen sistem eğlence ve ses iletimi ile ilgili bir teknoloji değildi ve tamamen iletişimle ilgiliydi. Daha doğrusu başlangıçta seslerin iletilmesi ile ilgili yapılan bir çalışma yoktu ve bu icatlar tamamen Mors alfabesiyle alakalıydı.
Yine 1900’lü yıllarda ortaya çıkan Kanadalı mucit Reginald A. Fessenden‘in yüksek frekanslı bir kıvılcım vericisi ile yaptığı çalışma, gerçek ilerlemeye ve genlik modülasyonlu (AM) radyo sinyallerinin kullanımına yol açtı. Radyo sinyallerini kullanarak yaptığı ilk başarılı ses iletimi 1900 sonbaharında gerçekleşmiştir. Yalnız, ses kalitesi korkunç derece de berbattı.
Daha sonra ortaya çıkan ve mucitler listesine adını yazdıran bilim insanı Lee de Forest‘ti. Amerikalı mucit oldukça hırslıydı ve The Radio Telephone Company‘yi kurdu. Danimarkalı mühendis Valdemar Poulsen‘in icadı olan Poulsen ark vericisini (ilk sürekli dalga radyo vericisi) kullanan de Forest, sesi giderek daha uzun mesafelere iletmeyi başarmıştır. Aynı zamanda ses kalitesinin yükselmesine de aracılık etmiştir.
De Forrest‘in en ünlü “icadı“, ilk başarılı üç elementli (triyot) vakum tüpü olan Audion‘du ve yıllar içinde tüpte yaptığı değişiklikler onu ticari açıdan çok değerli bir üretici haline getirdi. Aynı zamanda ürettiği cihazlar alınan radyo sinyallerinin gücünü artıran ilk cihazlardı. De Forrest, “Yayıncılığı” da hayal etmiştir ancak mali durumdan kaynaklı herhangi bir girişimde bulunamamıştır. De Frorrest ve Marconi‘nin payları, kendisinden sonra giderek yaygınlaşan radyo istasyonları, hatta televizyonun dahi icat edilmesine öncülük eden buluşlar olarak gerçekten çok büyüktür. Belki de onlar olmasa erken yıllar da radyo ile haber alıp keyiflenen insanlar, bu alışkanlıklarını kazanmak için çok daha uzun yıllar bekleyeceklerdi. Kim bilir belki de çok düşük ihtimal de olsa günümüz iletişim araçları icat edilemeyecekti..
